Yıldız suikastı, Belçika ile diplomatik krize yol açmıştı!
Osmanlı Devlet bünyesinde “Millet-i Sadıka” gibi mühim bir ifadeyle tanımlanan Ermeniler, 19. yüzyıla gelindiğinde Avrupalı devletlerin, “Osmanlı Devleti’ni parçalama araçlarından biri haline” gelmişlerdi. Doğu Anadolu’da bir Ermeni devletinin kurulması vaadiyle kandırılan Ermeniler, isyana teşvik edilmişler ve bu isyanlar sonucunda da pek çok Müslüman hunharca katledilmişti. Müslüman halka karşı yapılan bu katliamlara rağmen Ermeni çeteleri, katliama uğrayan taraf olarak kendilerini göstermişler ve Avrupalı devletlerin dikkatini bu yöne çekmeye çalışmışlardı. Ancak bu coğrafyadan seslerini yeterince duyuramadıklarını düşünerek gözlerini Osmanlı Devleti’nin kalbi olan başkente çevirmişlerdi.
Başkentte yapılacak herhangi bir eylemle daha fazla ses getireceklerini ve Avrupalı ağabeylerinin gelip Osmanlı’ya müdahale edeceklerini düşünen Ermeni çeteleri sırasıyla; Kumkapı Ermeni Patrikhanesi Basılması, Babıâli Yürüyüşü ve Osmanlı Bankası’nın İşgali gibi eylemleri gerçekleştirmişlerdi. Bu eylemlerden istedikleri neticeyi alamayan Ermeni çeteleri, daha büyük bir eyleme imza atmak üzere, hayalleri önündeki en büyük engel olarak gördükleri Sultan II. Abdülhamid’i ortadan kaldırmaya karar vermişlerdi. Bombalı bir suikast olarak düşündükleri bu eylem için en uygun zaman olarak da, “Padişahın Yıldız Camii’ne gittiği ve resmi bir törenin gerçekleştiği Cuma gününü” seçmişlerdi.
Ermeni suikastçılar yaptıkları plan doğrultusunda 21 Temmuz 1905 Cuma günü Yıldız Camii’ne gelmişler ve bir araba lastiği içine yerleştirilen saatli bombayı patlatmak üzere harekete geçmişlerdi. Ancak beklenmedik bir şekilde namazdan sonra Şeyhülislam Cemaleddin Efendi Abdülhamid’in yanına gelerek onunla birkaç dakika ayaküstü sohbet etmişti. Zaman ayarlı bomba ise dışarıda büyük bir gürültü ile patlamıştı. Şeyhülislamın bu birkaç dakikalık sohbeti sayesinde Sultan II. Abdülhamid bu suikasttan kurtulmuştu. 80 kiloluk bir patlayıcı ihtiva eden ve Abdülhamid’in kıl payı kurtulduğu bu suikastte 3’ü asker olmak üzere, 26 kişi ölmüş, 56 kişi de yaralanmıştı.
Tarihe “Yıldız Suikastı” olarak intikal eden bu hain olaydan sonra bazı soruşturmalar başlamış ve bu soruşturmalar kapsamında, suikastın tertipçilerinden olan 29 yaşındaki Belçikalı anarşist Edward Jorris ile bazı arkadaşları yakalanmışlardı. Sorularının bitmesinden sonrada mahkeme huzuruna çıkarılmışlardı. Suçunu itiraf eden Edward Jorris’in idam cezası alacağı kesinleşmişken, “mahkeme kararından bir gün önce, 17 Aralık 1905 günü, hiç hesapta olmayan bir gelişme meydana gelmişti. Belçika Büyükelçisi, Osmanlı hükümetine başvurarak, 3 Ağustos 1838 tarihli anlaşmaya istinaden sanığın iadesini istemişti”.
Belçika’nın bu isteğine rağmen Edward Jorris ertesi gün idama mahkûm edilmiş ve Belçika Büyükelçisi 19 Ağustos’ta sanığın iade edilmesini yinelemişti. Osmanlı Hükümeti ise, geçmiş yıllardaki anlaşmaları göz önüne alarak, “yabancılarla Osmanlı vatandaşlarının beraber karıştığı cürüm ve cinayetlere dair olan davalarda, konsolos memuru hazır bulunabilir. Fakat hüküm ve karar verilmesinde Osmanlı adliyesi tam yetki sahibidir” gibi bir cevapla Belçika’nın isteğini reddetmişti. Böylece iki devlet arasında diplomatik bir kriz başlamıştı.
İki ülke arasındaki diplomatik kriz ve hukuk savaşı bu atmosfer içinde devam ederken, “Belçika’da yayınlamakta olan Conservateur de ‘Eparne Gazetesinin 14 Ocak 1906 tarihli nüshasında, ülkenin meşhur hukukçularından Paul Wauwermans’ın konu ile ilgili oldukça önemli bir yorumu yer almıştı”. Söz konusu yazının ilgili bölümünde Paul Wauwermans, 1740 tarihli kapitülasyonun 15. maddesine atfen “… yabancılarla Osmanlı vatandaşı kişiler arasında meydana gelen olaylarda Osmanlı mahkemeleri yetkili olmaktadır” ifadesiyle, hem Belçika hükümetini haksız çıkarmış hem de bir bakıma bu krize son noktayı koymuştu.
Meselenin bu şekilde sona ermesiyle, idam cezasından hoşlanmayan Sultan II. Abdülhamid, Edward Jorris’in cezasını müebbete çevirmiş ve bir süre sonra da onu affederek, kendisi adına çalışmak üzere Avrupa’ya göndermişti.
Necdet Sevil- Dünya Bülteni - Tarih Dosyası
Kaynaklar
İhsan Burak Birecikli, “Yıldız Suikastı: Ermenilerin Abdülhamit'e Karşı Son Teşebbüsleri Bombalı Saldırı”, ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ DERGİSİ, Sayı 67-68-69, Cilt: XXIII, Mart-Temmuz-Kasım 2007.
Vahdettin Engin, “Sultan II. Abdülhamit’e Düzenlenen Ermeni Suikastı ve Bu Sebeple Belçika ile Yaşanan Diplomatik Kriz”, Ermeni Meselesi Üzerine Araştırmalar, (Haz: E. Afyoncu), İstanbul 2001.
Vahdettin Engin, II. Abdülhamid ve Dış Politika, İstanbul 2011.
Bu sayfaya link ver !
0 yorum:
Bu sayfada bir iz bırakın, yorum yapın !