Şevket Pamuk, 1929 buhranından önce global ölçekte yaşanan en büyük krizin 1873’de Avrupa’da başlayan finans ve borsa krizi olduğunu söyledi. Pamuk, o dönemin en büyük krizinin Osmanlı üzerine etkilerini ise şu sözlerle anlattı:
19. yüzyıldan önce Avrupa ile diğer kıtalar arasındaki ticaret ilişkileri sınırlıydı. Sermaye hareketleri yoktu. Bu sebeple 19. yüzyıldan önce küresel anlamda krizlerden söz etmek doğru olmaz. 19. yüzyıla gelindiğinde ise kıtalararasındaki ticaret hacminde artışlar görüldü. Sermaye hareketleri belirginleşti. İşte o zaman küresel dalgalanmalardan bahsedebiliriz. Bu döneme ait krizler içinde en büyük olanı 1873 yılında borsa ve finans sektörü ile başlayan krizdir. 1873’deki kriz Viyana, Frankfurt, Paris ve Londra’da başladı ve daha sonra New York’u da etkiledi. Krizin etkisiyle dünya ekonomisinde 20-25 yıl süren bir yavaşlama görüldü. Fakat bu krizin etkileri, 1929 kriziyle kıyaslandığında çok daha sınırlı kalmıştır. .jpg)
Osmanlıya gelince, Avrupa ile ticaret ilişkileri 19. yüzyıla gelinceye kadar sınırlı düzeyde bulunuyordu. Sermaye hareketleri 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar yok gibiydi. Dolayısıyla Avrupa ölçeğinde bir krizin Osmanlı ekonomisini etkilemesi ancak 19. yüzyılın ikinci yarısında görülmeye başlar. 1873 krizi Osmanlıyı etkiledi. Hatta kriz sonrasında bugün gelişen ekonomiler dediğimiz o zamanın çevre ekonomilerine borç verme bıçakla kesilir gibi kesildiği için Osmanlı Devleti yeni borç alamaz oldu. Osmanlının borçlarını ödeyemez duruma gelerek 1881 yılında Düyun-u Umumiye’nin kurulmasına kadar giden süreç 1873 sonrasında başladı. Osmanlı’nın borç durumu kötüleşmekteydi ama bu duruma 1873 krizinin de çok ciddi katkısı olmuştur.
Osmanlı coğrafyasına baktığımızda Balkanlar ve Anadolu’dan çok 19. yüzyılda Mısır’ın küresel ekononomiyle güçlü ilişkiler içinde olduğunu görüyoruz. Bu sebeple Mısır; 19.yüzyılda ve özellikle 20. yüzyılın başında görünen küresel ölçekteki dalgalanmalardan çok daha fazla etkilendi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder